در مطالب قبلی آموزش گلخانه در مورد موضوع رطوبت گلخانه صحبت شد. در این زمینه میتوانید مطلب “کنترل رطوبت در گلخانه“ را مطالعه کنید. اما نکتهای که در مورد این موضوع وجود دارد، خطر رشد آفات و قارچها و عوامل بیماریزا است. زیرا همانطور که میدانید احتمال رشد آفت، قارچ و … در هوای گرم و مرطوب بیشتر است. در ادامه این مطلب قصد داریم در مورد نکات و روشهای مربوط به کنترل آفات و ضدعفونی کردن گلخانه توضیح بدهیم.
کشت مداوم محصولات سبب تشدید آفات و بیماری ها و در نهایت موجب ضعیف شدن بوته ها و کیفیت محصولات میشود. در نتیجه کنترل آفات و ضد عفونی کردن گلخانه از عوامل بیماری زا امری بسیار مهم به حساب میآید. در گذشته و تا قبل از سال 1950 جهت مبارزه با این آفات و عوامل بیماری زا، سالی یک بار بستر کشت گلخانه را با بستر کشت جدید عوض میکردند. اما این روش بسیار وقت گیر و پر هزینه بود، در نتیجه روش ضد عفونی کردن خاک بستر جایگزین شد.
ضد عفونی بستر گلخانه بعد از پایان هر کشت و قبل شروع دوره کشت جدید و در فصل تابستان انجام میگیرد. دلیل ضد عفونی بستر کشت در فصل تابستان، دمای بالای هوا و مصرف کمتر انرژی جهت ضدعفونی با بخار است. همچنین کارایی مواد شیمیایی و نور خوشید نیز افزایش مییابد. به دلیل این که هیچ تضمینی وجود ندارد که بعد از انجام عملیات ضدعفونی کردن، گلخانه مجددا آلوده نشود، باید کلیه نکات بهداشتی و فنی از ابتدای ساخت گلخانه تا قبل از به وجود آمدن بیماری لحاظ و رعایت شود. این نکات حتی شامل نوع سازه گلخانه و تجهیزات به کار رفته در گلخانه نیز میباشد. قبل از انجام هر عملیات در ابتدا باید خاک ضد عفونی بشود.
روی پوشان لوله قزوین ارائه دهنده محصولات گالوانیزه گرم، لوله گالوانیزه، لوله برق، لوله گلخانه و لوله مانیسمان
ضد عفونی کردن خاک گلخانه
ضد عفونی کردن خاک گلخانه به سه روش انجام میشود.
1- ضد عفونی کردن خاک گلخانه با بخار آب
تمامی موجودات زنده سبب آسیب دیدن گیاهان میشود ، هر کدام در شرایط دمایی خاصی از بین میروند. به منظور انجام این عملیات در خاک عمر 30 سانتی متری ایجاد کرده و دمای خاک را بین 60 تا 71 درجه سانتی گراد بالا میبرند. این عملیات خاک را پاستوریزه میکند. در خاک موجودات ذره بینی مفید زیادی وجود دارد که اگر از بین بروند در رشد و نمو گیاهان اختلال ایجاد میشود.
این موجودات جایگاه مستحکمی در خاک دارند و در رقابت با موجودات ذره بینی مضر بر سر اکسیژن و مواد غذایی پیروز میباشند. به منظور ضد عفونی کردن خاک از یک دستگاه تولید کننده بخار که بخاری با دمای 100 درجه سانتی گراد تولید میکند استفاده میکنند. این بخار 100 درجه اندکی هوا ترکیب شده تا به دمای 60-71 در جه سانتی گراد برسد این عملیات تحت شرایطی خاص انجام میشود که در مقالات گذشته به آن اشاره کردیم. در هنگام عملیات ضد عفونی ، نیاز است که یک پوشش بر روی محیط کشت مورد نظر کشیده شود تا بخار بر روی سطح بستر حفظ گردد تا دمای بستر نیز بالا رود. برای تاثیر هرچه بیشتر عملیات بخاردهی باید در ابتدا خاک گلخانه آبیاری و سپس شخم زده شود و نرم گردد. زیرا هر چه خاک سبکتر باشد و دارای منافذ و خلل و فرج بیشتری باشد ، انتقال هوا و حرارت در خاک بیشتر و راحت تر صورت میپذیرد. رطوبت خاک نیز باید به اندازه ظرفیت مزرعه باشد زیرا خشک بودن خاک مانند عایقی عمل کرده و مانع از انتقال حرارت میشود. همچنین اگر خاک بیش از اندازه نیز خیس باشد به گرمای بیشتری نیاز است و مصرف انرژی بالا میرود.
معایب
ضد عفونی کردن خاک با بخار دارای معایبی نیز میباشد، از بزرگترین معایب این روش هزینه بالای آن است. از معایب دیگر این روش این است که در اثر گرمای ایجاد شده در خاک مسمومیت آمونیوم و منگمز ایجاد میشود . این مسمومیت سبب کاهش جذب آهن توسط ریشه گیاهان میشود .همچنین بخاردهی سبب کاهش موجودات نیترات ساز و نیتریت ساز شده که این موضوع سبب افزایش آمونیوم در خاک میشود. لازم به ذکر است که بذر برخی از علف های هرز دمای 100 درجه سانتی گراد را نیز تحمل میکنند که برای از بین بردن آنها توصیه میشود دو هفته قبل از شروع عملیات ضد عفونی ، خاک را آبیاری کنند تا این بذرها رشد کرده شروع به جوانه زنی میکند زیرا در این حالت مقاومت علف هرز در بابر دمای بالا کاهش پیدا میکند.
2- ضد عفونی کردن بستر گلخانه با مواد شیمیایی
ضد عفونی کردن خاک با این روش در مقایسه با روش بخاردهی ، ارزان و در عین حال سریع اما خطرناک است. در این روش از ترکیباتی چون متیل بروماید، متام سدیم، گاز اشک آور (کلروپیکرین) میباشد.
-پر مصرفترین این مواد متیل بروماید است که بسیار خطرناک میباشد به همین دلیل استفاده از این ماده از سال 2005 میلادی در کشورهایی همچون آمریکا و اروپا ممنوع شد. معمولا از این ماده در گلخانههایی استفاده میشود که گیاهان آنها حساس نیستند.
نحوه استفاده از این ماده به این صورت است که بر اثر فشار در سیلندر به شکل مایع درآمده و در حین خروج از سیلندر به صورت گاز انتشار مییابد و به خاک نفوذ پیدا میکند. برای استفاده از این ماده ابتدا زمین را آبیاری کرده و سپس زمین را شخم عمیقی میزنند و بعد از خورد کردن کامل کلوخه ، سطح خاک را با پلاستیک میپوشانند. این پلاستیک با پوشاندن کامل خاک باعث میشود که گاز متیل بروماید به اعماق خاک نفوذ کرده و بسیاری از آفات و عوامل بیماری زا را از بین ببرد. نحوه قرار گیری محل تولید این گاز به این صورت است که سیلند حاوی متیل بروماید بر روی یک ترازو در بیرون از گلخانه قرار داده میشود و به وسیله لوله هایی مخصوص به زیر پوشش پلاستیکی تزریق میشوند.
با کاهش وزن سیلند ، میتوان میزان گاز تزریق شده را محاسبه نمود. 48 ساعت بعد از تزریق گاز متیل بروماید ، پوشش پلاستیکی را از سطح خاک برداشته و هوا را تهویه کرده و بعد از گذشت 10 روز کشت گیاه را آغاز میکنند.
-مادهی دیگری جهت ضد عفونی خاک از آن استفاده میشود، کلروپیکرین یا همان گاز اشک آور است. این ماده بیشتر برای پرورش میخک استفاده میشود. زیرا این گیاه به متیل بروماید حساسیت دارد. این ماده نیز به صورت گاز به درون منافذ خاک نفوذ میکند. برای استفاده از این ماده نیز مانند استفاده از متیل بروماید ، تمامی مراحل لازم از جمله آبیاری و شخم زدن و نرم کردن خاک را انجام داده و سپس گاز کلرو پیکرین تزریق میکنند. برای استفاده از این ماده نیز خاک را با پلاستیک میپوشانند. بعد از گذشت 24 ساعت پوشش را بر میدارند. برای انجام این عملیات ضد عفونی دمای بستر باید بالاتر از 15 درجه سانتی گراد باشد. کشت گیاه نیز باید بین 10 تا 21 روز بعد از عملیات ضدعفونی خاک انجام گیرد.
-متام سدیم (واپام) از دیگر ترکیباتیست که به منظور ضدعفونی بستر خاک از آن استفاده میشود. این ماده بر خلاف دو مادهای که در بالا به آنها اشاره کردیم به صورت مایع مورد استفاده قرار میگیرد. این مایع در قابلیت حل شدن در آب را دارد و میتواند بسیاری از قارچ ها و علف های هرز و نماتد ها را از بین ببرد و مانع از رشد آنها شود.
نحوه استفاده از این سم به این صورت است که 100 میلی لیتر از واپام را در 10 لیتر آب حل کرده سپس بر روی 10 متر مربع از خاک پخش میکنند. بعد از آن آبیاری را به منظور نفوذ این سم تا عمق 15 سانتی متر در خاک را انجام میدهند با انجام این کار واپام در داخل خاک محبوس میماند. در حین استفاده از این ماده نیز میتوان سطح خاک را پوشاند زیرا با پوشاندن سطح خاک ، دمای خاک بالا رفته و عملکرد واپام بهتر خواهد بود. پس از گذشت سه هفته از سم پاشی میتوان کشت را آغاز کرد.
3- ضد عفونی بستر خاک با استفاده از گرمای خورشید
از معایب استفاده از مواد شیمیایی جهت ضدعفونی این است که این سموم سبب آلودگی محیط زیست میشوند. از طرف دیگر استفاده از بخار آب جهت ضدعفونی خاک نیز بسیار پرهزینه است در نتیجه بسیاری از گلخانه داران قادر به استفاده از این روش نیستند. یکی از روش های ساده و بدون آلودگی و ارزان برای ضد عفونی و پاکسازی خاک ، استفاده از نور خورشید است. امروزه این روش مخصوصا برای پرورش محصولات ارگانیک بسیار پرطرفدار است. به این روش سولاریزیشن نیز میگویند. در این روش دمای خاک با با انرژی گرمای خورشید تا حد زیاد و کشنده ای بالا میرود. در نتیجه سبب از بین رفت عوامل بیماری زا و علف های هرز میشود.
در این روش مانند دو روش قبل نیز ابتدا خاک را آبیاری و سپس آن را شخم میزنند و نرم میکنند. بعد از آن سطح خاک را با پلاستیکی شفاف ( به منظور عبور نورز خورشید از آن ) به ضخامت یک میل ، میپوشانند. در این روش پلاستیک باید به طور کامل به سطح خاک بچسبد تا با وزش باد پاره نشود. رطوبت نیز باعث میشود که گرما بهتر به درون خاک هدایت شود همچنین موجب فعالتر شدن موجودات زنده درون خاک و بالا رفتن حساسیت این موجودات به گرما میشود. کارایی هر چه بهتر این روش به شرایط اقلیمی و آب و هوایی هر منطقه بستگی دارد. سولاریزیشن را در فصل تابستان انجام میدهند زیرا در این فصل گرمای خورشید زیاد است. این روش به مدت 6 تا 8 هفته به طول میانجامد.
